In Nederland bruist het van de lokale initiatieven. Burgers, professionals en bestuurders bundelen hun krachten en vormen nieuwe coalities om maatschappelijke problemen tegemoet te treden. Hun aanpak kenmerkt zich door initiatief, eigenaarschap, regie en financiële verantwoordelijkheid..
Van de overheid vraag dit om situationeel handelen, zonder haar eigen verantwoordelijkheid uit het oog te verliezen, aldus de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling in het essay :
Swingen met lokale kracht
Overheden en de netwerksamenleving
Door Nico de Boer, Albertine van Diepen en Lucas Meijs
Het essay is een aanvulling op recente adviezen van de RMO over de toekomst van de solidariteit (Rondje voor de publieke zaak, 2013) en de consequenties van het streven naar meer eigen verantwoordelijkheid (Terugtreden is vooruitzien, 2013). Voortbouwend op deze adviezen schetsen de auteurs vanuit diverse maatschappelijke initiatieven de gevolgen voor de positie van de overheid. Uitgangspunt is dat burgers, professionals en bestuurders zelf maatschappelijke problemen en de oplossingen daarvan ter hand nemen: bij het opruimen van afval, het bieden van thuishulp of bij het opzetten van een vervoersdienst.
Nu de netwerksamenleving steeds meer vermag en de overheid minder, stelt dat vragen bij de rol van de overheid. Eenduidige sturing is niet langer aan de orde. Wat in het ene geval werkt, doet dat ergens anders niet. Waar soms overheidsfinanciering noodzakelijk is, is dat elders niet nodig of werkt ze zelfs averechts. Wat kleinschalig begint, kan via sociale media grootschalig uitwerken. Lokale kracht laat zich niet implementeren of uitrollen.
Op speelse wijze laat het essay zien hoe de samenleving verandert en hoe de regie niet bij de overheid, maar bij de samenleving komt te liggen. Misschien dat veel initiatieven zich nu nog in de marge bevinden, maar dat zal naar het zich laat aanzien veranderen. Voor de overheid vraagt dit soms meebewegen en soms optreden als bewaker van het speelveld.